راهنمای کلینیکی بیماری‌های پوست در اسب

سب به عنوان یک حیوان نجیب در طول تاریخ همیشه با انسان ارتباط همزیستی داشته است، و انسان از گذشته تاریخ تا به امروز در زندگی خود، از این حیوان زیبا برای حمل وسائل، به عنوان نیروی کار، در مسافرت های دور دست، در ورزش اسب سواری و اسب دوانی، و حتی به عنوان همدم و مانوس خود استفاده نموده است. اما اسب همانند انسان نیاز به رسیدگی و مراقبت های بهداشتی دارد. انواع بیماری ها و عفونت های ویروسی، انگلی، باکتریایی، قارچی، بیماری متابولیک (ناشی از سوء تغذیه)، و بیماری های ژنتیکی وجود دارند که تهدیدی برای زندگی اسب می باشند. بنابراین، شناخت بیماری های اسب، و اقدام جهت کنترل، پیشگیری و درمان آنها امری ضروری می باشد. برخی از مهم ترین و شایع ترین بیماری های اسب به شرح زیر هستند:

۱– بیماریهای پوستی

این بیماریها عبارتند از: آبسه، هماتوم ها، شپش، ملانوما، تب لجن، ادم، اورریچ، باران سوختگی، کچلی، سویت ایچ، زگیل و انواع زخم ها و…

۲–بیماریهای دستگاه تنفسی

این بیماریها عبارتند از: بیماری انسداد مزمن ریوی، هرپس ویروسی اسبی تیپ یک، خونریزی ریوی متعاقب تمرین، آنفولانزا، فلج حنجره، کرم ریه و بیماری استرانگل و…

۳–بیماریهای دستگاه گردش خون

بیماریهای دستگاه گردش خون عبارتند از: آنمی، دهیدراسیون، تورم گره های لنفاوی و مرمر قلبی و آریتمی و ..

۴–بیماریهای دستگاه حرکتی

این بیماریها عبارتند از: آرتریت، ازوتوریا، مشکلات کمر، میخچه، شکستگی، بیماری ناویکولار، سوراخ شدن کف پا، ترک سم، درد قلم پا، اسپاوین، استخوانچه های اضافی، مشکلات مفصل زانو، کشیده شدن تاندون، ورم مفصل ساق پای اسب، آماس چرکی پای اسب و آماس مچ و…

۵–بیماریهای دستگاه عصبی

این بیماریها عبارتنداز: آسیبهای چشمی، بیماری علف، تکان دادن سر، التهاب متناوب چشم، کزاز، سندرم وبلر و…

۶–بیماریهای دستگاه گوارشی

این بیماریها عبارتند از: انسداد حاد مری، مشکلات دندانی، انباشتگی چرک در سینوس پیشانی، تجمع مواد در دستگاه گوارش، لامینیت، مسمومیت، دفع نشدن مکونیوم، کولیک اسپاسمودیک، کرم های انگلی و دندان گرگی و..

۷–بیماریهای دستگاه ادراری و تولید مثلی (تناسلی)

این بیماریها عبارتند از: سقط جنین، زایمان، استروس، تورم پستان، جفت ماندگی و نفریت و…

8-بیماریهای متابولیک

قولنج یک بیماری نیست ولی به عنوان یک ناهنجاری ممکن است توسط عوامل زیادی به وجود آید.این بیماری ها عبارتند از : قولنج،قولنج نامنظم (ناشی از گرفتگی عضلانی(،قولنج ناشی از یبوست،قولنج حجیم،قولنج روده ای و….

معرفی تعدادی از بیماری های شایع در اسب

لنگش

لنگش عبارتست از تخریب بافت سم و عدم خون رسانی به این مناطق در بسیاری از موارد عدم خون رسانی به بافت داخلی سم باعث مرگ سلولی شاخی سم می شود. این عارضه می تواند باعث کاهش طول عمر مفید حیوان شود و در این زمینه همیشه پیشگیری بسیار بهتر از درمان است.

نیرویی که وزن حیوان به طرف پایین ایجاد می کند توسط استخوان پا به استخوان های پایین منتقل شده و در بین دیواره سم ها پخش می شود. این نیرو به دیواره های سم وارد شده و به زمین منتقل می شود و بنابراین استخوان پا به دلیل تحمل وزن بدن برای ایجاد لنگش مستعد است.

عوامل موثر در ایجاد لنگش :

مصرف زیاد خوراکتوکسمی (مسمومیت خونی(،تروما،وزن تولد زیاد،استروئیدها،·سرطان غده هیپوفیز،
علائم

حیوان به سختی حرکت کرده و می ایستد و پای جلو و عقب را به هم نزدیک کرده و قوز می کند.
پاها داغ هستند. در شرایط عادی ممکن است پاها گرم شده و سپس خنک شوند ولی اگر برای چند ساعت پاها گرم بماند ممکن است نشانه لنگش باشد.
پاها به حالت برجسته و بلندتر از روی زمین قرار دارد.
به اسب نباید اجازه داد تا هرچه می خواهد بخورد و یا هر دارویی را به حیوان بخورانیم.
در صورتی که اسب می تواند راه برود باید زیر پاها را تا عمق زیادی نرم نگه داشت.
آنسفالیت ویروسی اسب (The Infectious Equine Encephalitis)

آنسفالومیلیت، یک بیماری ویروسی است، که توسط پشه ها انتقال می یابد. این ویروس باعث التهاب مغز و طناب نخاعی می شود و اغلب کشنده است. در این بیماری، اسب مبتلا اشتهای خود را از دست می دهد، رفتارهای هیجانی و عصبی نشان می دهد، و کورکورانه به سمت اهداف حرکت می کند. اسب های زنده مانده، دچار آسیب ها و صدمات دائمی می شوند. سه سویه از ویروس وجود دارند: شرقی (EEE)، یک بیماری اسب کشنده ایجاد می کند، و باعث مرگ 100 % – 75 % بیماران می شود. غربی (WEE)، یک بیماری اسب شایع تر، با خطر و بیماری زایی کمتر را تولید می کند. نوع سوم (VEE) یا آنسفالومیلیت ونزوئلایی نام دارد.

علائم : اختلال در شناسایی، عوارض عصبی، عدم تعادل، تب و فلجی است. دفع مدفوع و ادرار مشکل شده، حیوان دایره‌وار راه می‌رود و کم‌کم فلجی ظاهر می‌شود.

پیشگیری : برای هر سه نوع بیماری اسب، واکسن برای پیشگیری وجود دارد.

درمان : هیچ واکسن تایید شده انسانی یا درمان ضد ویروسی خاصی برای عفونت های EEEV وجود ندارد. بیماران مشکوک باید توسط یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی ارزیابی شوند، آزمایش های سرولوژیک مناسب و سایر آزمایش های تشخیصی سفارش داده شود و درمان حمایتی ارائه شود.

آنفلوانزای ویروسی اسب (Equine Viral Influenza)

آنفلوانزا یک بیماری اسب فوق العاده مسری است که به طور ناگهانی تظاهر می یابد و تب شدید، سرفه، ترشحات بینی، و بی اشتهایی ایجاد می کند. در این بیماری اسب بایستی برای پیشگیری از پنومونی استراحت مطلق داشته باشد. ویروس آنفلوانزا به طور مرتب جهش پیدا می کند و درنتیجه، به مرور زمان سویه جدیدی را ایجاد می کند، و سویه های مختلف و متمایز از هم، بیماری اسب تولید می کنند. همه اسب ها باید با واکسن تهیه شده از این سویه های جدید و متمایز مایه کوبی شوند. واکسن آنفلوانزا هم اثر ایمن زایی 100 % ندارد و به مدت 12-10 هفته قدرت خود را حفظ می کند.

علائم : تب شدید، بی‌اشتهائی، ریزش اشک، هجوم‌الدم بافت چشم و ریزش از بینی. در بعضی از موارد ذات‌الریه و کور شدن چشم نیز دیده می‌شود

پیشگیری : واکسیناسیون سالانه

درمان : هیچ راهی برای کشتن ویروس های آنفولانزا وجود ندارد. اسب پس از ابتلا به عفونت باید مدت ۶هفته در استراحت کامل باشد تا از بروز مشکلات قلبی جلوگیری شود.

تورم دهان تاولی (Vesicular Stomatitis)

این بیماری قابل سرایت به اسب، گاو، خوک و انسان می‌باشد. دوره کمون بیماری ۱ تا ۳ روز است علائم بیماری تب و افزایش بزاق در هنگام غذا خوردن است که به‌تدریج دانه‌هائی در سطح زبان و روی لب‌ها ظاهر می‌شود. دانه‌ها طی ۴۸ ساعت پاره شده و تمام سطح زبان و لب‌ها را فرا می‌گیرد و حیوان از خوراک می‌افتد. ویروس عامل بیماری از طریق ترشحات آلوده حیوان و گاهی از طریق حشرات انتقال می‌یابد. بیماری معمولاً خطرناک نیست و دام‌های مبتلا به‌زودی بهبود حاصل می‌کنند.

علائم : تب خفیف ، وجود تاول های در سطح زبان.لبها و دهان،

پیشگیری : جلوگیری از ورود دام آلوده –جمع آوری پسماند غذاها،ضد عفونی آبشخورها و..

درمان : استفاده از آنتی بیتیک ها برای جلوگیری از عفونت ثانویه،دادن غذای نرم و ضد عفونی لب و دهان،تجویز داروهای ضد التهاب ممکن است بعث تسریع در بهبود جراحات شود.

هرپس ویروس اسبی یا رینوپنومونیت (Equine herpes virus or rhinopneumonia)

آنفلوانزای اسب یکی از شایع ترین بیماری های عفونی دستگاه تنفسی در اسب است. این یک ویروس بسیار مسری است که می تواند از طریق تماس مستقیم با اسب آلوده یا غیر مستقیم از طریق یک محیط آلوده به آن منتشر شود.

علائم : تب،از دست دادن اشتها،بی حالی یا افسردگی،ترشحات بینی پاک شده و به ترشحات غلیظ و زرد سبز تبدیل می شوند،شروع ناگهانی سرفه شدید و خشک که به مدت 2-3 هفته یا بیشتر ادامه دارد.

پیشگیری : واکسیناسیون

درمان : در حال حاضر هرپس ویروس درمان خاصی ندارد؛ اما درمان‌های کمکی برای بقای حیوان بسیار مهم است. درمان‌های حمایتی شامل مایعات IV و کاتریزاسیون مثانه است و البته ساکت نگه داشتن اسب و تلاش برای کاهش دادن استرس اسب. برای کاهش آسیب به نخاع باید داروهای ضد التهابی تجویز شود.

پیروپلاسموز اسبی (بابزیوز((Equine pyroplasmosis (Babesiosis))

پیروپلاسموز نوعی بیماری اسب با عامل انگلی است که به وسیله دو انگل مهم ایجاد می شود: تیلریا اکوئی، و بابزیا کابالی. این میکروب ها عمدتا توسط کنه ها منتقل می شوند، ولی در بین اسب ها ممکن است از طریق سوزن آلوده، و انتقال خون نیز انتشار پیدا کنند. امکان دارد این بیماری اسب کشنده باشد، ولی اسب هایی که زنده باقی می مانند معمولا به عنوان حامل و پخش کننده ویروس برای یک دوره زمانی طولانی نقش ایفا می کنند، و از طریق کنه ها باعث انتقال عفونت به حیوانات دیگر می گردند. تشخیص این بیماری اسب، از طریق یک آزمایش سرولوژیکی به نام الایزا انجام می شود. به دلیل جدی و خطرناک بودن این بیماری اسب، حیوانات آلوده بایستی به مراکز بهداشتی گزارش شوند و به طور مرتب تحت نظارت و مورد آزمایش دقیق قرار بگیرند.

علائم : شامل تب، ضعف، بی اشتهایی، کاهش وزن، زردی و ادم

پیشگیری: هنوز هیچ واکسنی برای پیشگیری وجود ندارد، ولی داروهای تزریقی تحت نظارت و با مجوز دامپزشکی قابل دسترس می باشد.

آبله اسب (Horse pox)

آبله یکی از معروف‌ترین بیمار‌های اسب آبله است. آبله اسب قابل‌سرایت به انسان و گاو است. کرّه اسب‌ها به بیماری حساس‌تر بوده و گاهی تلف می‌گردند. درصورتی‌که دانه‌های آبله در روی پاهای حیوان ظاهر شود اندکی لنگش ایجاد کرده، کم‌کم دانه‌ها چرکی شده و روی آن‌ها را دلمه خشک می‌پوشاند و حال حیوان بهبود می‌یابد.

علائم : جراحات و دانه‌هایی در سطح داخلی دهان، زیر زبان، لثه‌ها و لب،تب،بی اشتهایی،

پیشگیری : ضدعفونی کردن وسایل و لوازم تیمار، سوارکاری و… توصیه می‌شود. بهبودی از این بیماری با ایجاد ایمنی قوی همراه است. از آنجایی که جراحات پوستی بیماری ناراحتی کمتری برای اسب ایجاد می‌کند، برخی از کارشناسان عقیده دارند که با آلوده ساختن اسب از طریق بین پوستی می‌توان حیوان را در برابر شکل خطرناک بیماری ایمن ساخت.

درمان : برای آبله اسب یا درمان زخم‌های آبله، داروی خاصی وجود ندارد. خشک نگهداشتن زخم‌ها، آنتی‌بیوتیک (فرم موضعی) جهت جلوگیری از آلودگی میکروبی و داروهای مسکن جهت تسکین درد مفید است.

بیماری کزاز (Tetanus)

کزاز نوعی بیماری اسب است که در اثر توکسین یک باکتری به نام کلستریدیوم تتانی تظاهر می یابد. این باکتری معمولا یک باکتری فرصت طلب بوده و از طریق زخم ها یا جراحت های پوستی ایجاد شده در اثر برخورد بدن اسب با سیم خاردار، سم های زیاد کوتاه شده، و یا حتی به دنبال برخی اعمال جراحی مانند سزارین به جریان خون و سیستم عصبی راه پیدا می کند. این باکتری به وفور در کود اسب یافت می شود. این بیماری اسب تقریبا همیشه کشنده است.

علائم : انقباضات اسپاسمی و سفت و خشک شدن همه یا بعضی از عضلات ارادی بدن (مخصوصا عضلات فک، صورت و گردن(،تب بالا، واکنش های خشونت آمیز نسبت به تحریکات ناگهانی و سر وصداها

پیشگیری : تلقیح واکسن برای پیشگیری از بیماری کاملا ضروری است، و بایستی هر سال یک بار واکسیناسیون تکرار شود. همچنین لازم است در مواقع اعمال جراحی، زخم ها و جراحت های پوستی ایجاد شده، واکسن یادآور مایه کوبی شود.

درمان : درمان شامل پاکسازی و ضد عفونی کامل زخم، استفاده از آنتی بیوتیک و آنتی توکسین کزاز است

بیماری مشمشه (Glanders)

یک بیماری اسب باکتریایی است که توسط باکتری سرایت کننده خطرناکی به نام سودوموناس مالئی ایجاد می شود. این باکتری نسبت به نور، گرما و مواد ضدعفونی کننده حساس می باشد، ولی در محیط های تاریک و غیر بهداشتی تکثیر می یابد. بنابراین، اسب هایی که در جاهای کم نور و نامناسب و با برنامه غذایی فقیر و کم کالری پرورش داده می شوند در خطر آلودگی شدید قرار دارند. انتقال عفونت از طریق ترشحات تنفسی (بینی و دهان) انجام می شود. علائم شامل تب بالا، ترشحات تنفسی و آبریزش بینی، سرفه و مشکلات تنفسی، زخم هایی در مخاط بینی و پوست شکم، و مرگ در اثر ورود باکتری به جریان خون می باشد. متاسفانه واکسن و درمان موثر برای این بیماری اسب در دسترس نیست، و جداسازی اسب های مبتلا از سایر حیوانات، پس از مثبت بودن آزمایش مالئین (آزمایش اختصاصی مشمشه) و معدوم سازی و دفن لاشه در جاهای دور از محل زندگی انسان و حیوانات بر اساس پروتکل بهداشتی، در دستور کار قرار می گیرد.

بیماری هاری(Rabies)

هاری علاوه بر بسیاری از حیوانات، بیماری اسب نیز می باشد. یک بیماری ویروسی کشنده ای است که سیستم عصبی حیوانات را آلوده می سازد. همه پستانداران از جمله انسان به این بیماری حساس است. انتقال آلودگی از طریق ترشحات بزاق حیوانات مبتلا یا گاز گرفتگی و نیش حیوانات آلوده انجام می گیرد. اولین بار انتشار این ویروس در طبیعت از طریق حیواناتی مانند راکون، خفاش، راسو، روباه و گرگ اتفاق افتاده است. امروزه هاری در بسیاری از حیوانات اهلی و وحشی یافت می شود، و سگ ها به عنوان مهم ترین منبع و مخزن ویروس هاری برای سایر حیوانات محسوب می شوند.

علائم : اولین نشانه بیماری هاری در اسب وجود خارش در محل گازگرفتگی است. اسب بیمار مضطرب بوده غذا نمی‌خورد و مرتب محل گزش را با دندان خود می‌کند. به پرستار و افرادی که به او نزدیک می‌شوند حمله می‌کند و اگر فرار نکنند آن‌ها را به‌شدت گاز می‌گیرد. به‌تدریج نشانه‌های فلجی در عضلات گلوی دام ظاهر شده و حیوان باوجود تشنگی مفرط نمی‌تواند آب بخورد. فلجی کم‌کم به پاها رسیده، حیوان به زمین می‌خورد و در مدت کوتاهی تلف می‌شود.

پیشگیری : واکسیناسیون

درمان : –

درماتوفيلوزيس (dermatophylosis)

درماتوفیتوز، یک عفونت قارچی مسری پوست است که با تماس مستقیم و غیرمستقیم انتشار می یابد، عفونت در ابتدا به صورت دسته موهای برجسته نشان داده می شود که در نهایت می ریزد و ضایعات پوستی بر جای می گذارد.

این ضایعات که غالباً به شکل دایره ای هستند، ممکن است از نظر اندازه و تراکم متفاوت باشند و معمولاً در اطراف ناحیه سر، گردن، زین و دور آن ایجاد می شوند.

علائم : در ابتدا به شکل زخمهاي کوچک ظاهر گشته و به دنبال آن ريزش مو اتفاق افتاده و زخمها به شکل لکه هاي مدور و کروي شکل درآمده و دلمه روي آنها مي بندد.

پیشگیری : رعايت کردن مسائل بهداشتي اسب داري ها و عدم تحريکات پوستي ايجاد شده در اسب ها مانند تحريک ايجاد شده به دنبال گزش حشرات و …

درمان : ضدعفوني کردن زخمهاي اسب بيمار و همچنين ضدعفوني نمودن وسايل و تجهيزات اسب ، استفاده از داروهاي ضد قارچ و همچنين شامپوهای ضد عفونی و آنتی بیوتیک . درمان بايستي روزانه و تا پنج الی هفت روز متوالي ادامه يافته و سپس به صورت هفتگي انجام گيرد تا زخمها به خوبي التيام يابند.

کم خونی یا آنمی

آنمی عارضه ای است که در اثر کمبود هموگلوبین در خون ایجاد می شود. رنگ قرمز خون به واسطه رنگدانه هموگلوبین است که نقش حمل کننده اکسیژن در گردش عمومی خون را نیز دارد. هموگلوبین در گلبول های قرمز خون است. کمبود هموگلوبین موجب کمبود اکسیژن در بافت ها می گردد. با این پیشامد تمام سیستم های بدن تحت تاثیر قرار می گیرد و آنطور که شایسته است عمل نمی کنند. اسب مبتلا به آنمی کسل و بی حس است و در طول تمرینات خیلی سریع خسته می شود و از نفس می افتد. آنمی می تواند به دنبال یک جراحت و یا از دست دادن سلولهای خونی ایجاد شود و یا ممکن است به واسطه بیماریهای مزمن خونی ایجاد شود. کمبود آهن در اسب شایع نیست زیرا اسب به طرق مختلف آهن مورد نیاز خود را از طریق چریدن دریافت می کند. سطوح هموگلوبین می تواند قبل از آن که تغییر رنگ در این بافتها ایجاد شود بسیار پایین آمده باشد ولی با آزمایش خون نه تنها تعداد گلبول های قرمز بلکه میزان هموگلوبین موجود در هر سلول را می توان اندازه گیری نمود.

درمان

اگر تعداد گلبول های قرمز پایین باشد و هیچ دلیل مشخصی برای از دست دادن خون اسب رویت نشود اسب ممکن است نقصی در تولید گلبولهای قرمز داشته باشد اسید فولیک شایع ترین عامل این مسئله در اسب های اصطبل است. با تجویز اسید فولیک به مقدار ۵۰۰میلی گرم در روز تولید گلبولهای قرمز را ندارند و علاوه بر اینها باید آیورمکتین به اسب خوراند تا اگر لارو کرمی در بدن اوست از بین برود. زیرا کرم ها خود سبب از دست رفتن خون حیوان می شود.