مدیریت زخم و التیام در سگ و گربه

1-1# تعریف زخم چیست؟
هرگونه آسیب (خراشیدگی، بریدگی و پاره شدن) بافت های پوست، عضلات، عروق خونی و اعصاب را زخم می گویند.

زخم سطحی در مرجع مدیریت زخم

در بیان دیگر جداسازی اتصال بین سلول پوست و گوشت را زخم می گویند.

زخم را می توان به دو نوع زخم باز و بسته تقسیم کرد.

زخم های باز به زخم هایی گفته می شود که با اشیایی مانند شیشه، چاقو و… در سطح پوست رخ می دهند و
معمولا با خونریزی های زیادی همراه است.

در زخم های بسته بافت های داخلی بدن دچار آسیب می شوند بدون اینکه راه ارتباطی به بیرون و سطح بدن داشته باشند.

ممکن است در این نوع زخم ها اعضا داخلی نرم پاره شده و له شوند.

در پاسخ به سوال تفاوت زخم و شکستگی چیست، باید گفت که
زخم ها در اندام های سطحی پوست رخ می دهند که معمولا با خونریزی همراه است در حالی که
شکستگی ها در سطح استخوان و زیر بافت های نرم ایجاد شده و موجب ترک و ایجاد فاصله در سطح استخوان می شوند.

2-1# مفهوم مدیریت زخم چیست؟
مدیریت زخم به مجموعه ای از اقداماتی که در جهت ارزیابی و مراقبت از زخم صورت می گیرد گفته می شود.

اقداماتی از قبیل جلوگیری از آلودگی بیشتر زخم، حذف بافت های مرده و تبدیل زخم های آلوده به زخم های تمیز که این اقدامات در زمره مدیریت زخم قرار می گیرند.

در کل مدیریت زخم به اقدامات لازمی که برای ایجاد روند پیشگیری و بهبود و درمان زخم انجام می گیرند اطلاق می شود.

مدیریت و پانسمان زخم

همچنین اقداماتی از قبیل استفاده از انواع پانسمان های مختلف و روش های درمانی متفاوت که جهت ارتقای سطح سلامت بافت های آسیب دیده انجام می گیرد.

3-1# انواع لایه های پوست
در مقاله مرجع مدیریت زخم به بزرگترین ارگان بدن یعنی پوست می پردازیم.

شناخت پوست در ارزیابی زخم نقش بسزایی دارد.

شناخت این عضو مهم بدن ما را در درجه بندی زخم ها و نوشتن گزارشات پرستاری یاری می دهد.

همچنین در انتخاب نوع درمان زخم و استفاده از ابزار های درمانی و در کل انتخاب نوع پانسمان راه گشا خواهد بود.

پوست یک سطح محافظ بین محیط خارج با اعضای مهم داخلی بدن را تشکیل می دهد.

این عضو با سطح متوسطی حدود 1.6 تا 2 متر مربع سطح بدن را می پوشاند.

به طور کلی پوست از سه لایه مختلف تشکیل شده که شامل موارد زیر می شود:

اپیدرم
درم
هیپودرم

لایه های پوست در مرجع مدیریت زخم

ابتدا به بررسی لایه اپیدرم می پردازیم.

1) اپیدرم
اپیدرم لایه خارجی پوست است که نقش اساسی در حفاظت از بدن در برابر عوامل خارجی مثل گرما و سرما و موجودات میکروسکوپی دارد.

ضخامت این لایه در بخش های بدن متفاوت است.

به عنوان مثال در پلک ها نازک ترین و در کف دست ها ضخیم ترین لایه را داراست.

تغذیه لایه درم از طریق لایه اپیدرم انجام می گیرد که در بخش های بعد به آن می پردازیم.

همچنین لایه اپیدرم خود از چهار نوع سلول به نام های مرکل، کراتینوسیت ها، لانگرهانتس و ملانوسیت ها تشکیل شده است.

کراتینوسیت ها بیشترین بخش یعنی حدود 85 درصد از لایه اپیدرم را تشکیل داده اند.

اپیدرم متشکل از 4 الی 5 لایه می باشد که عبارتند از:

قشر طبقه شاخی (لایه شاخی)
قشر میانی (لایه شفاف)
لایه دانه ای
قشر زبرین (لایه خاردار)
قشر انتهایی (لایه زاینده)
در قشر انتهایی، سلول هایی به شکل ستون قرار دارند که ابتدا در آن تقسیم شده و به سطح های بالایی رانده می شوند.

وقتی این سلول ها به لایه های بالایی می رسند تغییر شکل داده و در نهایت می میرند.

2) درم
درم لایه بعدی پوست است که مانند لایه اپیدرم در جاهای مختلف بدن ضخامت متفاوتی دارد.

این تغییر ضخامت ویژگی های ساختاری آن را تشکیل می دهد.

در درم سه نوع بافت وجود دارد که عبارتند از:

کلاژن
بافت الاستیک
فیبر مشبک (رتیکولر)
وجود سلول های تخصصی، لایه درم را از لایه های دیگر متمایز می سازد.

این سلول ها عملکرد حس لامسه، فشار و سایر حس های دیگر را میسر می سازند.

3) هیپودرم
هیپودرم در پایین ترین لایه پوست قرار دارد که از بافت های چربی و پیوندی دیگر تشکیل شده است.

مهمترین هدف این لایه اتصال پوست به بافت های عضله و بافت های زیرین دیگر می باشد.

این لایه متشکل از رگ های خونی و عصب های بزرگ و پیچیده می باشد.

این لایه محل ذخیره فیبروبلاست هایی که مسئول تولید کلاژن هستند می باشد.

همچنین در این لایه تنظیم دمای بدن صورت می گیرد.

هیپودرم با ذخیره چربی و آب، انرژی لازم بدن را در شرایط اضطراری فراهم می کند.

زمانی که از کاهش وزن صحبت می شود در واقع منظور کاهش حجم و کالری در این لایه از پوست می باشد.

پس از شناخت پوست و زخم در مقاله مرجع مدیریت زخم به ارزیابی بیمار مبتلا به زخم می پردازیم.

ارزیابی به ما کمک می کند تا شناخت مناسبی نسبت به نوع زخم پیدا کرده و در درمان آن اقدامات مناسبی به کار گیریم.

برای اطلاع بیشتر از لایه های پوست می توانید مطالب مقاله زیر را مطالعه نمایید.

این را هم ببینید
آناتومی پوست بدن و اجزای 3 لایه اصلی آن
2# ارزیابی بیمار مبتلا به زخم در مرجع مدیریت زخم
ارزیابی بیماری نقش بسزایی در فرآیند درمان دارد.

ارزیابی به دو بخش کلی ارزیابی بیمار و ارزیابی زخم تقسیم می شود.

1-2# ارزیابی بیمار
در مرجع مدیریت زخم در ارزیابی بیمار آیتم های زیر مورد بررسی قرار می گیرند.

این موارد عبارتند از:

تاریخچه بیماری
وضعیت سیستم ایمنی
سطح گلوکز خون
هیدراتاسیون
اکسیژن و خونرسانی
1) تاریخچه بیماری
در ارزیابی تاریخچه بیماری به “علت آسیب بافتی” می پردازیم.

سایر بیماری های فرد را مورد بررسی قرار می دهیم.

بیماری های زمینه ای مانند دیابت، بیماری های عروقی، اختلال سیستم ایمنی و… را مورد بررسی قرار می دهیم.

در این روند داروهایی که فرد مبتلا به زخم مصرف می کند، تغذیه بیمار، عادات ناسالم مانند سیگار کشیدن، مصرف الکل و تحرک ناکافی نیز مورد بررسی قرار می گیرند.

2) وضعیت سیستم ایمنی
در بررسی وضعیت سیستم ایمنی بیمار، وجود اختلال در سیستم ایمنی بدن مورد توجه قرار می گیرد.

بررسی می کنیم آیا فرد مبتلا به بیماری، داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف می کند یا خیر.

بررسی می شود که فرد مبتلا به زخم، دچار بیماری های زمینه ای مانند ایدز یا سایر بیماری ها هست یا خیر.

آیا مریض تحت درمان های رادیوتراپی، شیمی درمانی و… که روی سیستم ایمنی بدن تاثیر می گذارد، قرار گرفته است یا خیر.

3) سطح گلوکز خون
در ارزیابی بیمار بررسی سطح قند خون نقش بسزایی دارد.

برای ترمیم زخم با یک سرعت مطلوب قند خون زیر 200mg/dl ضروری می باشد.

سطح قند خون بالاتر از این میزان باعث اختلال در عملکرد WBCs شده و باعث تاخیر در روند ترمیم زخم می شود.

همچنین برای ارائه خدمات مطلوب تر به بیمار، سطح HbA1c بیمار مورد بررسی قرار می گیرد که
نشان دهنده متوسط سطح گلوکز خون در 1 تا 3 ماه گذشته است.

اگر سطح HbA1c در بیماری بالاتر از میزان مطلوب بود، رژیم غذایی فرد باید مورد بازبینی قرار گیرد تا مواد غذایی متناسب با درمان شخص در دسترس وی قرار گیرد.

در بخش بعدی به بررسی سطح هیدراتاسیون می پردازیم.

4) هیدراتاسیون
هیدراتاسیون به معنی میزان آبرسانی کافی به بدن می باشد.

دهیدراتاسیون به معنی عدم وجود مایع های مغذی در بدن می باشد.

اثر هیدراتاسیون می تواند به میزان قابل توجهی در فرآیند درمان موثر باشد و در برابر آن، اثرات دهیدراتاسیون بسیار مضر باشند.

از اثرات دهیدراتاسیون می توان به کند شدن متابولیسم بدن و در نتیجه اختلال در ترمیم زخم اشاره کرد.

همچنین دهیدارتاسیون موجب کم شدن تورگور پوستی می شود که پیامد آن ایجاد زخم های جدید روی پوست است.

بنابراین بررسی سطح هیدراتاسیون فرد مبتلا به زخم، فاکتور مهمی در روند بیماری تلقی می شود.

5) اکسیژن و خون رسانی
اکنون به بررسی اکسیژن و خون رسانی می پردازیم.

اختلال اکسیژن رسانی به سب اختلال تبادلات گازی، پایین بودن هموگولوبین خون، پایین بودن فشار خون و استعمال دخانیات موجب تاخیر در ترمیم زخم می شود.

استعمال دخانیات در مرجع مدیریت زخم

نیکوتین منقبض کننده عروق قوی می باشد و گاز CO باعث کاهش ظرفیت حمل اکسیژن خون می شود.

در نهایت استعمال دخانیات منجر به آسیب به بافت ریه ها شده و عمل اکسیژن رسانی را با اختلال همراه می کند.

2-2# ارزیابی زخم در مرجع مدیریت زخم
در ارزیابی زخم به 8 فاکتور می پردازیم که عبارتند از:

محل زخم
سایز
عمق زخم
بستر زخم
اگزودای زخم (ترشحات)
وضعیت لبه ها و پوست اطراف زخم
علائم عفونت
درد محل زخم
اکنون به تشریح هر یک از موارد بالا می پردازیم.

1) محل زخم
ارزیابی محل زخم از اهمیت بالایی برخودار است.

برنامه ریزی نوع درمانی با توجه به محل زخم انجام می شود زیرا که ممکن است زخم در نقاطی از بدن رخ دهد که امکان پانسمان در آن وجود نداشته باشد.

محل زخم در سرعت ترمیم آن نقش مهمی دارد.

ترمیم زخم هایی که در قسمت هایی از بدن با تحرک زیاد، ساییدگی، فشار و یا نیروی کششی (نزدیک مفاصل یا بر روی ساکرال) هستند، به کندی صورت می پذیردئ

سرعت بیشتر ترمیم در زخم های واقع در مناطق با خونرسانی خوب نسبت به زخم های واقع در مناطق محیطی بدن انجام می شود.

شناسایی محل زخم در انتخاب نوع پانسمان و استفاده از ابزار درمانی مهم است.

در ارزیابی محل زخم علت به وجود آمدن زخم نیز مورد بررسی قرار می گیرد.

به عنوان مثال زخم های وریدی پا عموما در سطح داخلی ساق پا بالای قوزک داخلی رخ می دهند و
علت آن اختلال در خونرسانی در این محل ها می باشد.

یا زخم های رو و کف پا به علت دیابت و زخم هایی در مناطق برجسته استخوانی (ساکروم) به علت فشار بیش از حد در این نقاط اتفاق می افتد.

2) ابعاد زخم
در ارزیابی ابعاد زخم ما باید طول زخم (بزرگترین قطر زخم صرف نظر از جهت آن)، عرض زخم (قطر عمود بر طول زخم) و عمق (عمیق ترین قسمت) زخم را اندازه گیری کنیم.

اندازه گیری ابعاد زخم در مرجع مدیریت زخم

به این منظور از ابزار های اندازه گیری مانند خط کش و یا نوار اندازه گیری استفاده می کنیم.

از معمول ترین روش های ثبت وقایع درمان، استفاده از صفحه های اندازه گیری زخم می باشد که این روش ما را در پایش زخم یاری می دهد.

اندازه گیری زخم به ما کمک می کند تا روند درمان را ارزیابی کرده تا به بهبودی کامل زخم دست یابیم.